Η Ιστορία του γυαλιού εώς σήμερα

ΓΥΑΛΙ
Άμμος, σόδα και ασβέστης, τα υλικά που χρειάζονται για να γίνει το γυαλί.

Η φύση δημιούργησε το γυαλί πολύ πριν τον άνθρωπο. Οι αρχαίοι λαοί κατασκεύαζαν βέλη, μαχαίρια και άλλα εργαλεία καθημερινής χρήσης από ένα μαύρο λαμπερό ηφαιστειογενή βράχο τον "οψιδιανό".

Το φυσικό γυαλί υπήρχε από καταβολής κόσμου. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι η πρώτη μορφή γυαλιού σχηματίστηκε όταν διαφορετικά είδη πετρωμάτων, ύστερα από ηφαιστειακές εκρήξεις, αναμίχθηκαν, στη συνέχεια έλιωσαν λόγω της υψηλής θερμοκρασίας, κι αφού κρύωσαν στερεοποιήθηκαν έχοντας μεταμορφωθεί σε γυαλί.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι το γυαλί το ανακάλυψαν το 3500 π.Χ. Φοίνικες ναυτικοί που είχαν ανάψει τη φωτιά τους σε μια αμμουδερή παραλία. Μη βρίσκοντας πέτρες για να στηρίξουν τα καζάνια τους, χρησιμοποίησαν μεγάλα κομμάτια νάτρου (ένυδρου ανθρακικού νατρίου), που τα μετέφεραν ως εμπόρευμα. Όταν το νάτριο ζεστάθηκε κι αναμίχθηκε με άμμο, σχηματίστηκε ένα παράξενο υγρό 'κι έτσι ξεκίνησε το γυαλί', έγραψε ο Πλίνιος.
Μια συνταγή που βρέθηκε σε σφηνοειδή γραφή της Μεσοποταμίας συμβουλεύει : 'Ανακατώστε 60 μέρη άμμο, 180 μέρη στάχτες από θαλασσινά φυτά και 5 μέρη κιμωλία, βάλτε τα στο καμίνι, και θα πάρετε γυαλί'.

Το 1500 π.Χ. η παραγωγή γυάλινων αντικειμένων είναι πλέον γεγονός και οι πόλεις κράτη που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό είναι κυρίως, οι Μυκήνες (Ελλάδα), Κίνα και Συρία.

Ο 9ος αιώνας βρίσκει τους Αιγυπτίους να έχουν αναπτύξει σε πολύ μεγάλο βαθμό τη μέθοδο παραγωγής γυάλινων αντικειμένων χρησιμοποιώντας καλούπια, και ήταν τέτοιο το ενδιαφέρον και η επιμονή τους που, για τα επόμενα 500 χρόνια, ήταν η μητρόπολη του γυαλιού, ενώ λέγεται, ότι από εκεί διαδόθηκε αυτή η σπάνια τέχνη στην Ιταλία. Ουσιαστικά, αυτό που έδωσε τη μεγάλη ώθηση στην εξάπλωσή της, ήταν η ανακάλυψη του φυσητού γυαλιού, που χρονολογικά τοποθετείται μεταξύ του 27 π.Χ. και 14 μ.Χ.

Στο Μεσαίωνα η Βενετία και το νησάκι Murano έχουν μετατραπεί σε βιομηχανίες γυαλιού απασχολώντας πάνω από 15.000 τεχνίτες, των οποίων οι δεξιότητες και η τεχνογνωσία 'εξάγονται' σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία. Η μεγάλη αλλαγή, βέβαια, συντελείται με τη Βιομηχανική Επανάσταση (17ος ) και με την εφαρμογή της μηχανικής στα διάφορα στάδια της παραγωγής.
Πολύ αργότερα, γύρω στο 1905, ο Αμερικανός Owens κατασκευάζει την πρώτη 

αυτόματη μηχανή. Ο Owens υποστηρίχθηκε οικονομικά από τον Ε.D.L. Libbey, ιδιοκτήτη της Libbey Glass Co. of Toledo, Ohio για την παραγωγή τέτοιων μηχανών, και έτσι, μέχρι το 1920 λειτουργούσαν περίπου 200 τέτοιες μηχανές στις ΗΠΑ.

Η πρόοδος πάνω στην κατεργασία του γυαλιού συνεχίζεται. Οι Ισπανοί, οι Γερμανοί και οι Βοημοί άρχισαν να σχεδιάζουν πάνω στο γυαλί περίφημες εικόνες και να τις στολίζουν με πολύτιμους λίθους.
Και η πρόοδος δεν έχει σταματήσει ακόμα.
Σήμερα το γυαλί κατέχει εξέχουσα θέση στα δομικά υλικά με απεριόριστες ιδιότητες, δημιουργώντας ταυτοχρόνως έργα υψηλής αισθητικής.

Από τότε μέχρι σήμερα όλα όσα επιτεύχθηκαν ήταν απλώς, θέμα Έρευνας και Ανάπτυξης.

Αίγυπτος - Υαλοποιημένα βάζα (περίπου 1550-1069 Π.Χ.)

Τα πιό παλιά δείγματα Αιγυπτιακων υαλικών, είναι τρία βάζα που αναγράφουν το όνομα του Φαραώ Θούτμωσι του 3ου (1504 - 1045 π.χ.), ο οποίος έφερε τεχνίτες γυαλιού στην Αίγυπτο σαν αιχμαλώτους, έπειτα απο μια νικηφόρο εκστρατεία στην Ασία. Υπάρχουν πολύ λίγες ενδείξεις παραπέρα εξέλιξης μεχρι τον 9ο αιώνα π.χ.,όταν η υαλουργία αναγεννηθηκε στην Μεσοποταμία. Μέσα στα επόμενα 500 χρόνια,
η παραγωγή γυαλιού επικεντρώθηκε στην Αλεξάνδρεια,απ΄όπου θεωρείται ότι διαδόθηκε στην Ιταλία.
Τα πρώτα εγχειρίδια οδηγιών για την κατασκευή υαλικών ανάγονται γύρωστα 650 π.χ. Οδηγίες για το πώς κατασκευάζεται το γυαλί περιέχονται σε πλακέτες
απο την βιβλιοθήκη του Ασσύριου βασιλιά Ασουρμπανιμπάλ (669-626 π.χ.).

Η αρχή του φυσητού γυαλιού, 27 π.χ. - 14 μ.χ.

Μια εξόχως σημαντική στιγμή στην υαλουργία, ήταν η ανακάλυψη του φυσητού γυαλιού κάπου μεταξύ 27 π.χ. και 14 μ.χ. που οφείλεται στους Σύριους τεχνίτες στην περιοχή μεταξύ της Σιδώνας και της Βαβυλώνας. 

Ο μακρύς λεπτός μεταλλικός σωλήνας που χρησιμοποιείται
στη διαδικασία του φυσήματος έχει αλλάξει πολύ ελάχιστα από τότε.
Στον τελευταίο π.χ. αιώνα, οι αρχαίοι Ρωμαίοι άρχισαν να φυσάνε το γυαλί μέσα σε φόρμες, αυξάνοντας πολύ την ποικιλία των πιθανών μορφών που μπορούσε να πάρει το κοίλο γυαλί.

Ο Ρωμαικός σύνδεσμος, 100 μ.χ.

Οι Ρωμαίοι προσέφεραν επίσης πολύ στην διάδοση της τεχνολογίας του γυαλιού.
Με τις κατακτήσεις της, τις εμπορικές της σχέσεις, την κατασκευή οδικού δικτύου,
και την αποτελεσματική πολιτική και οικονομική διοίκηση, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία
δημιούργησε τους όρους για την άνθηση της υαλουργίας σε ολόκληρη τη δυτική
Ευρώπη και τη Μεσόγειο.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αυτοκράτορα
Αυγούστου, τα αντικείμενα απο γυαλί άρχισαν να εμφανίζονται σε όλη την Ιταλία,
στη Γαλλία, Γερμανία και Ελβετία. Ρωμαϊκό γυαλί έχει βρεθεί ακόμη και τόσο μακριά
όσο η Κίνα, ταξιδεύοντας εκεί κατά μήκος των δρόμων του μεταξιού.

Ήταν οι Ρωμαίοι που άρχισαν να χρησιμοποιούν το γυαλί για αρχιτεκτονικούς σκοπούς,
με την ανακάλυψη του καθαρού γυαλιού (μέσω της προσθήκης του οξειδίου του
μαγγάνιου) στην Αλεξάνδρεια γύρω στο 100 μ.χ.

Έτσι, παράθυρα απο χυτό γυαλί, αν και με κακές οπτικές ιδιότητες, άρχισαν να
εμφανίζονται στα σημαντικότερα κτίρια της Ρώμης και στις πιό πολυτελείς βίλες
του Herculaneum και της Πομπηίας.

Με την γεωγραφική διαίρεση των αυτοκρατοριών περιορίστηκε η μετανάστευση
των τεχνιτών του γυαλιού, με αποτέλεσμα ν' αποκτήσουν τα υαλουργήματα της Δύσης
και της Ανατολής, ολοένα και πιό ευδιάκριτα χαρακτηριστικά.

Η Αλεξάνδρεια παρέμεινε η σημαντικότερη περιοχή παραγωγής γυαλιού
στην ανατολή, παράγοντας είδη πολυτελείας κυρίως για εξαγωγή.
Το διάσημο Βάζο του Πόρτλαντ είναι ίσως το καλύτερο γνωστό δείγμα
της επιδεξιότητας των υαλουργών της Αλεξάνδρειας.

ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑΣ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ

Η σύγχρονη ελληνική συνταγή προτείνει 59% άμμο, 19% σόδα, 13% μαρμαρόσκονη,
5% δολομίτη (ορυκτό με ανθρακικό μαγνήσιο κα ανθρακικό ασβέστιο ) και 5% άστριο, ορυκτό
από αργιλικό πέτρωμα. Η άμμος είναι ειδική άμμος που εισάγεται από το Βέλγιο. Αυτή με τα
άλλα υλικά ανακατεύονται σε μεγάλα σιλό, και πηγαίνουν στον κλίβανο τήξης και γίνονται
υαλόμαζα (γυαλί σε υγρή κατάσταση) σε θερμοκρασία 5.000ο - 6.000 ο C.

Η υαλόμαζα πηγαίνει σε ειδικές μηχανές και μπαίνει σε καλούπια που δίνουν το σχήμα των
δοχείων. Μια άλλη μηχανή φυσάει για να δημιουργήσει τον ωφέλιμο χώρο των δοχείων και το
γυαλί ψύχεται. Έτσι παίρνουμε τα διάφορα γυάλινα δοχεία. Όλη αυτή η διαδικασία ελέγχεται
από το κέντρο ηλεκτρονικού ελέγχου (από ηλεκτρονικούς υπολογιστές).

Σε γλώσσα Χημείας τα οξείδια που συμμετέχουν είναι 72,1% του πυριτίου ( SiO2 ) 15,1% του
νατρίου ( Να2O), 11% ασβεστίου ( CaO ) και μαγνησίου ( MgO ) και 1,7% του αργιλίου ( Al2O3 )

Τα περισσότερα μπουκάλια μπύρας έχουν το χρώμα του κεχριμπαριού αλλά το μπουκάλι
της Heineken είναι πράσινο, έτσι που η παραγγελία είναι «φέρε μια πράσινη». Το γυαλί
βάφεται πράσινο, γαλάζιο ή στο χρώμα του κεχριμπαριού με κατάλληλες προσμείξεις για
καθεμιά από τις οποίες η Εμπειρία συνεννοείται με τη Χημεία και κατεβάζουν μια κοινή
πρόταση.

Η ελληνική αγορά χρειάζεται κάθε χρόνο 170.000 τόνους γυαλί ποσότητα που αντιστοιχεί
σε 600 εκατομμύρια τεμάχια. Αυτή η αγορά καλύπτεται από την εγχώρια παραγωγή και από
εισαγωγές οι οποίες όμως μετά το έτος 2000 άρχισαν να μειώνονται σημαντικά.

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΤΟΥ ΓΥΑΛΙΟΥ

Το γυαλί έχει μπει στη ζωή μας εδώ και 5.000 χρόνια. Χρησιμοποιήθηκε από παλιά ως υλικό
συσκευασίας, στις κατασκευές, σε πολυάριθμες καθημερινές χρήσεις. Τα τζάμια στο Μεσαίωνα
αποτελούσαν σύμβολα πλούτου και δύναμης, αφού υπήρχαν μόνο στα σπίτια των πλουσίων.
Σήμερα οι γυάλινες συσκευασίες χρησιμοποιούνται ευρέως από τη βιομηχανία τροφίμων και
ποτών, αν και σε ορισμένες χώρες οι πλαστικές και γενικότερα οι συσκευασίες μιας χρήσης
κέρδισαν σημαντικό ποσοστό της συσκευασίας ποτών.

Το γυαλί έχει τη μοναδική διπλή ιδιότητα, εξαιρετικά χρήσιμη στην προσπάθεια προστασίας
του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα μείωσης των απορριμμάτων: μπορεί να χρησιμοποιηθεί
πολλές φορές για τη συσκευασία ενός προϊόντος και να ανακυκλωθεί –αν φθαρεί ή σπάσει-
απεριόριστες φορές. Ουσιαστικά θα μπορούσαμε να μηδενίσουμε τα απορρίμματα
συσκευασίας από γυαλί γενικεύοντας την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των
γυάλινων μπουκαλιών και βάζων.

Παρά το γεγονός ότι για τη συσκευασία πολλών προϊόντων τα τελευταία χρόνια
χρησιμοποιούνται πολλά άλλα υλικά, η ζήτηση του γυαλιού στην Ευρώπη αυξάνεται σταθερά.
Σε αρκετές, όμως, ευρωπαϊκές χώρες οι πολίτες έχουν εύκολα συνηθίσει να επιστρέφουν τα
άδεια γυάλινα μπουκάλια μπίρας ή εμφιαλωμένου νερού, πιθανώς επειδή έχουν μάθει να το
κάνουν από πολύ παλιά. Η απόρριψη γυαλιού στους Χ.Υ.Τ.Α. των κρατών μελών της Ε.Ε.
μειώθηκε, παρόλο που αυξήθηκε η παραγωγή απορριμμάτων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι
διπλασιάστηκε η ποσότητα γυαλιού που ανακυκλώθηκε.

Η ανακύκλωση γυαλιού βοήθησε στην ανάπτυξη ενός νέου οικονομικού τομέα και νέας
τεχνολογίας. Η συλλογή, η μεταφορά και η επεξεργασία του γυαλιού που προορίζεται για
ανακύκλωση δημιούργησαν χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας.
Σήμερα, υπάρχουν πάνω από 650.000 σημεία συλλογής γυαλιού σε δρόμους, πλατείες και
άλλους δημόσιους χώρους των χωρών της Ε.Ε.. Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο
λειτουργούν περίπου 100 μονάδες που σχετίζονται με την επεξεργασία του χρησιμοποιημένου
γυαλιού.

Βέβαια, η χώρα μας είναι ακόμη πολύ πίσω στα θέματα επαναχρησιμοποίησης γυαλιού, ενώ η
χρήση συσκευασίας μιας χρήσης είναι ανεξέλεγκτη, παρά το γεγονός ότι συνεχώς αυξάνει η
ποσότητα των σκουπιδιών μας. Καιρός να υπάρξει σύγκλιση της χώρας μας με τα δεδομένα
της Ε.Ε. και στον τομέα της μείωσης, επαναχρησιμοποίησης κι ανακύκλωσης των
απορριμμάτων, και φυσικά του γυαλιού. Και τα ελάχιστα προγράμματα αξιοποίησης του
γυαλιού να πολλαπλασιαστούν με γρήγορο ρυθμό.